Afrika geleneksel müziğinin “başparmak piyanosu” diye bilinen “mbira”, Güney Afrika bölgesinde dini ayinlerden düğünlere, sosyal toplantılardan hasat törenlerine yaygın kullanılan geleneksel çalgı olma özelliği taşıyor.
AA muhabiri, Afrika‘nın müziği ve müzik aletleriyle ilgili dosya haberin altıncı bölümünde başta Zimbabve ve Malavi olmak üzere Güney Afrika bölgesinin önde gelen geleneksel çalgılarından “mbirayı” ele aldı.
Dini ayinlerden düğünlere, sosyal toplantılardan hasat törenlerine yaygın kullanılan bu çalgı, dünya genelinde “kalimba” adıyla da biliniyor.
Genellikle ele sığacak boyutlarda üretilen mbiralar, ahşap zeminin üzerine tutturulmuş metal tuşlardan oluşuyor.
Mbiraların tuş sayısı, bölgesine ve çeşidine göre 8 ile 28 arasında değişebiliyor.
Her iki elin başparmaklarının metal tuşlara basmasıyla çalınan bu çalgı, bu formundan ötürü “başparmak piyanosu” olarak da adlandırılıyor.
Zambezi Nehri’nden Kalahari Çölü’ne uzanan geniş bir alanda yaygın kullanılan mbiranın bu bölgede 1000 yıldan uzun geçmişe sahip olduğu tahmin ediliyor.
Hasat töreninden yağmur duasına
Güney Afrika’nın Cape Town şehrinde geleneksel müzik aletleri satıcısı ve müzisyen Isaac Mungai, AA muhabirine, mbiranın tüm Güney Afrika bölgesinde yaygın kullanılan bir çalgı olduğunu belirterek, “Bu çalgıya kalimba da derler. Farklı amaçlar için olsa aynı şekilde çalınırlar.” dedi.
Mungai, mbira çalgısının genellikle dini törenlerden hasat törenlerine, yağmur duasından düğünlere farklı etkinliklerde kullanıldığına dikkati çekerek, “Ayrıca gençler, özellikle erkekler, çocukluktan erkekliğe geçiş törenlerinde bunu çalarlar.” ifadesini kullandı.
Mbiraların ticari amaçla çalınmadığını vurgulayan Mungai, bu geleneksel çalgının Afrika kültüründe oldukça önemli yer tuttuğunu dile getirdi.
Mungai, mbiraların daha çok gençler tarafından tercih edildiğini belirterek, “Gençler, özellikle ergenlik dönemlerinde kendilerini birçok şeyle meşgul ediyor. (Mbirayı) Onlara verdiğinizde başka hiçbir şey düşünmeksizin yaklaşık 3 saat boyunca bu müzik aletini çalarlar. Günümüzde insanların cep telefonları ve bu tür elektronik aletlerle ilgilendiği gibi. Bu da bizim aletimiz.” diye konuştu.
“Şehir hayatı kültürümüzü sulandırıyor”
Mungai, geleneksel müziğin Johannesburg ve Cape Town gibi büyük şehirlerde unutulmaya yüz tuttuğuna işaret ederek, “Şehir hayatı kültürümüzü sulandırıyor.” dedi.
Kırsal bölgelerde ise insanların geleneksel müziğe çok daha sıkı şekilde bağlı olduklarını vurgulayan Mungai, “Şehir dışına çıktığınızda insanlar daha canlı. Kültür daha canlı.” değerlendirmesinde bulundu.
